**** out of box thinking- ते काय असत भाऊ ****

२००७ साली मी जेव्हा  शिक्षकी पेशात आलो होतो Out of Box thinking केलं पाहिजे अस  त्यावेळी कायम ऐकायचो.सुरुवातीला त्याच मला खूपच अप्रूप वाटायचं . जो तो व्याख्याता यायचा तो याच विषयावर बोलायचा . अभियांत्रिकी शिक्षण क्षेत्रामध्ये सुगीचे दिवस आले होते . व अडमिशन सगळीकडे जोरात होती  सगळीकडे उत्साह होता . 

        त्यावेळी मिशन १०X नावाचं विप्रोने   सरकारला द्यायचा कर  वाचावण्यासाठी एक नवीन कार्यक्रम तयार केला होता . ते ट्रेनर सांगायचे शिक्षकाने नेहमी Out of Box thinking केलं पाहिजे . ऐकायला लय भारी वाटायचं .( मजा म्हणजे यातल्या कुठल्याही ट्रेनरला अभियांत्रिकी शिक्षण क्षेत्राचा अभ्यास नव्हता. ) कुठून कुठून वाचलेल्या पुस्तकातल्या पोपटासारख्या सांगायचं .Bloom taxonomy ,Three bucket , Quiz ,Roll play  अस बरच काही असायचं त्यात . 

खुप वेगळच वाटायचं . वाटायचं कि आपणही अस काहीतरी केलं पाहिजे .  उत्साहान  कार्यक्रम अटेंड करून आलो होतो. आमच्या एच ओ डी ना सांगितलं सर अस अस ऐकल आहे आपण पण हे चालू केलं पाहिजे . आमचे  एच ओ डी नी पहिलाच धडा दिला . ते म्हणाले हे बघा , हे कार्यक्रम आपल्याला फक्त ऐकायचे असतात . त्यातलं आपल्याला राबवत बसायला वेळ नसतो . तुम्ही तुमचा अभ्यासक्रम वेळेत संपवला पाहिजे. त्यांचही खर होत . हि असली नाटकं करायला वेळही नव्हता . पोरांच्या टेस्ट , टीचर गार्डियन , त्यांच्यासाठी क्वशचन बँक तयार करा . त्यांची उत्तरे काढा , पी पी टी बनावा ( त्यावेळी इंटरनेटवर एव्हढ मटेरियल सहज मिळायचं नाही ), पोरांच्यासाठी ओरल क्वश्चन बँक करा अस बरंच काय काय करायचं असत . त्यात या उचापती कुठून करायच्या आणि कुणाला वेळ असतो त्यासाठी . 

आताच्या काळात तर शिक्षकाला शिकवायला वेळ नसतो . रोज नवीन फतवा . हे करा ते करा . NAAC चे काम , NBA उरावर , पेपर पाहिजेत , रिसर्च पाहिजे , यांव आणि त्यांव. कुठल्याही कॉलेजमध्ये जावा प्रत्येकजण कुठल्या ना कुठल्या मिटींगमध्ये बिझी ... साला कुणाला वेळच राहिला नाही . कुठून करणार Out of Box thinking.

Out of Box thinking करण एव्हढ सोप असत का ? 

Out of Box  विचार करणार पोरग, त्याचे  त्याच्या बापाला पटत नाही, ते शिक्षण क्षेत्राला झेपत नाही , नोकरी करताना सहकाऱ्याना आवडत नाही (काही तरी नवीन ख्याट काढत म्हणून ...) आणि समाजाशी त्याच कधी जमत नाही . अशा माणसाला जर खमका असा शिक्षक, वरिष्ठ, सहकारी   मिळाला तर त्याचा त्या संस्थेला , समाजाला फायदा नक्कीच होतो .पण अशी उदाहरणे विरळच आहेत.कितीतरी out of box विचार करणारे  समाजाने वाळीत टाकले आहेत . अशी कित्येक  वेगळ्या विचाराची  माणसे  समाजाने कुजवली, मारून टाकली . आपल्याकडे परंपराच आहे .इतिहास आहे . 

"बिकट वाट वहिवाट नसावी धोपट मार्गा सोडू नको "  ,अशी जीवनशैली बाळगणारी माणसेच इथे  जीवनात यशस्वी  होतात. जास्त डोकं चालवणे म्हणजे सगळ्यांची नाराजी ओढवून घेणे असाच इथे अर्थ निघतो .

Out of Box thinking करायची सवय लहान वयातच लावायची असते. त्यासाठी विचार करण्यासाठी अभ्यासक्रमात जागा करायच्या असतात . अभ्यासक्रम हा लवचिक असावा लागतो . प्रत्येक मुलाचा वेगळा विचार करायला लागतो . हे आपल्या शिक्षण क्षेत्राला जमणार आहे का ? अभ्यासक्रम तयार करणाऱ्याला स्वतःचा कार्यानुभव लागतो. आपल्याकडे ज्याने कधीच शेती केली नाही तो शेती कशी करायची याचे धडे देत फिरत असतो त्यामुळे त्याच्या पद्धती उपयोगी पडत नाहीत . 

आता हे खूपच अवघड झाल आहे .... याच्यावर उपाय आहे .. आता नवीन स्वायत्त विद्यापीठे होत आहेत त्यांनीच मनावर घेतलं तरच  होईल .......... (हा एक भोळा आशावाद आहे कारण २००७ पासुन १६ वर्षे झाली हे अजूनही शिक्षण क्षेत्राला जमलेलं नाही  ).

चित्तरंजन महाजन

९७६३७१४८६०

यापूर्वीचे लेख वाचण्यासाठी अवश्य भेट द्या dearengineers.blogspot.com